BỤP GIẤM – DƯỢC LIỆU NHUẬN TRÀNG ” THẦN KỲ “

Thông tin cơ bản

1. Thông tin khoa học:

• Tên Tiếng Việt: Bụp giấm, Giấm, Đay Nhật.
• Tên khoa học: Hibiscus sabdariffa Linnaeus
• Họ: họ Bông (Malvaceae).

2. Mô tả cây

• Cây sống một năm, cao 1,5 – 2m, phân nhánh gần gốc, mầu tím nhạt. Lá hình trứng, nguyên, mép lá có răng. Hoa đơn độc, mọc ở nách, gần như không có cuống. Tràng hoa màu vàng hồng hay tía, có khi trắng. Quả nang hình trứng, có lông thô mang đài mầu đỏ sáng tồn tại bao quanh quả.
• Cây ra hoa từ tháng 7 đến tháng 10

3. Phân bố, thu hái và chế biến

Phân bố

• Cây này có nguồn gốc ở Tây Phi và được dùng để lấy lá, đài hoa dùng làm rau chua. ở nước ta, từ lâu cây Bụp giấm được trồng làm cảnh khá phổ biến ở nước ta. Cây này trồng nhiều ở miền Trung, có đặc tính không kén đất, ưa đất đồi núi, khí hậu nóng ẩm ở Đông Nam bộ
• Ở miền Bắc, cây này được trồng thí điểm ở vùng Hà tây và Bắc thái.

Thu hoạch

• Vào mùa thu, lúc các lá đài còn mềm, không nhăn héo và có màu đỏ sẫm

Bộ phận dùng

• Phần trên mặt đất

Chế biến

• Chỉ thu hái trong vòng 15-20 ngày sau khi hoa nở vì để lâu, dược liệu sẽ kém phẩm chất.

Công dụng và tác dụng chính

A. Thành phần hoá học

• Cả lá, đài hoa Bụp giấm giàu về acid và protein. Các acid chính tan trong nước là acid citric, acid malic, acid tartric, acid hibiscus. Chúng cũng chứa gossypetin và clorid hibiscin là những chất có tính kháng sinh.
• Hoa chứa một chất mầu vàng loại flavonol glucosid là hibiscitrin; hibiscetin; gossypitrin và sabdaritrin.
• Quả khô chứa calci oxalat, gossypetin, anthocyanin (có tác dụng kháng sinh) và Vitamin C.
• Hạt chứa 7,6% nước, 22,3% dầu, 24% protein, 13,5% chất xơ, 7% chất khoáng. Dầu hột bụp giấm tương tự như dầu hột  bông vải có tác dụng chống nấm và bệnh ngoài da. Dầu chứa vitamin và các chất béo không no, có tác dụng tốt đối với người cao tuổi và người kiêng ăn.

B. Tác dụng dược lý

Tác dụng chống có thắt cơ trơn

Đài hoa Bụp giấm có tác dụng chống co thắt cơ trơn, làm thư giãn cơ trơn tử cung, làm hạ huyết áp và có tính kháng sinh, trị ho, viêm họng.  Kinh nghiệm dân gian là nhai ngậm đài hoa bụp giấm để trị viêm họng, ho.

Tác dụng nhuận tràng, lợi tiểu

Đài và lá cũng được dùng làm thuốc nhuận gan, lợi tiểu. Dịch chiết nước đài hoa Bụp giấm đem tiêm vào mèo thí nghiệm  (không gây mê) cho thấy có tác dụng hạ huyết áp. Tác dụng này bị ngăn cản bởi atropin Một chiết đoạn polysaccharit nụ hoa bụp giấm tan trong nước có tính chất như pectin polysacharit làm chậm sự phát triển của khối u sarcoma 180 cấy ghép trên chuột.

Tác dụng kháng sinh

Dầu ép từ hạt bụp giấm và chất không xà phòng hoá có tác dụng kháng sinh trên một số chủng vi khuẩn  như Escherichia coli, Salmonella typhi, Bacillus subtilis, Coryne bacterium pyogenes, Staphylococcus aureus… và có tác dụng kháng nấm trên một vài loài nấm: aspergillus, trychophyton, cryptococcus…

C. Công dụng, tính vị và liều dùng

Tính vị

• Vị chua, tính mát

Qui Kinh

• Can, tỳ, phế.

Công năng

• Nước hãm đài hoa chứa nhiều acid hữu cơ có tác dụng lợi tiểu, lợi mật, lọc máu, giảm áp suất mạch và kích thích nhu động ruột, lại có tác dụng kháng khuẩn và nhuận tràng. Lá cũng có tác dụng lợi tiểu, an thần và làm mát. Quả chống scorbut…

Công Dụng

• Tác dụng cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu, đái tháo đường, ung thư và cao huyết áp.
• Cây bụp giấm có khả năng giảm cholesterol toàn phần, giúp cải thiện tình trạng mỡ trong máu.
• Tác dụng hạ áp, hạ đường huyết và bảo vệ gan.
• Có khả năng hạ sốt, an thần, tăng khả năng bài tiết ure của thận, giảm đau,…
• Dịch chiết Methanol trong dược liệu có khả năng ức chế một số tế bào ung thư ở trực tràng, niêm mạc miệng, bạch cầu, tế bào gan,…
• Đài hoa của cây bụp giấm có khả năng chống co thắt cơ trơn, làm thư giãn tử cung và có đặc tính kháng khuẩn.

Lưu Ý

1. Không nên dùng quá 2g/ngày vì dược liệu có khả năng gây độc.
2. Hoạt chất anthocyanin trong dược liệu có thể bị phân hủy khi chế biến ở nhiệt độ quá cao. Vì vậy cần chú ý khi chế biến dược liệu này.
3. Chưa có tài liệu chứng minh về độ an toàn của dược liệu đối với phụ nữ mang thai và cho con bú.
4. Bụp giấm làm giảm 62% nồng độ của thuốc Diclofenac trong huyết thanh. Đồng thời làm giảm nồng độ thuốc Acetaminophen, gây giảm tác dụng điều trị. Khi dùng đồng thời, cần thông báo với bác sĩ để được cân chỉnh liều dùng.
5. Hiện nay có nhiều nơi gọi bụp giấm là atiso đỏ. Tuy nhiên công dụng của 2 loại thực vật này không giống nhau. Cần thận trọng khi lựa chọn nguyên liệu, tránh gây ảnh hưởng đến kết quả của quá trình điều trị.

Liều dùng

• Sử dụng dưới dạng rượu vang, trà.
• Không nên dùng quá 2g/ngày vì dược liệu có khả năng gây độc.

Bài thuốc sử dụng

1. Trà bụp giấm giúp hạ huyết áp, nhuận tràng, lợi tiểu, giải độc, thanh nhiệt và hạ cholesterol:

30g hoa bụp giấm hoa khô, 700ml nước. Nguyên liệu rửa sạch và hãm trong 700ml nước sôi. Có thể thêm đường và uống hết trong ngày.

2. Rượu bụp giấm giúp nhuận tràng, kích thích tiêu hóa và lợi mật:

600g hoa bụp giấm khô, rượu 40 độ 3 lít, mật ong 150ml. Rửa sạch nguyên liệu, để ráo nước, sau đó ngâm với rượu và mật ong trong khoảng 10 ngày. Mỗi ngày dùng 1 – 2 chén nhỏ trước khi ăn để kích thích tiêu hóa.

3. Giảm ho, ngừa ho:

Hoa bụp giấm tươi và đường: Rửa nguyên liệu, sau đó để ráo. Sau đó bỏ vào bình, 1 lớp bụp giấm xen kẽ với 1 lớp đường. Ngâm trong 15 ngày là dùng được. Mỗi ngày dùng khoảng 30ml.

 Lời kết

Hy vọng với những thông tin trên, MedPlus sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về một số tác dụng hay về loại dược liệu này!

Lưu ý

1. Thông tin dược liệu mang tính chất tham khảo
2. Người bệnh không tự ý áp dụng
3. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng

Nguồn: tracuuduoclieu.vn tham khảo
Sách Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam